احمد توکلی رئیس هیات مدیره دیده بان شفافیت و عدالت : آقای رئیسی ریاست دستگاه قضا ، تمام تلاش خود برای احیای اعتماد مردم نسبت به دستگاه قضایی را به کار بگیرد. این انجام نمیشود، مگر اینکه ایشان نسبت به پالایش قوه قضاییه حساسیت نشان بدهد.

 

قضاوت سلیقهای در دستگاه قضا

احمد توکلی : در کنار این دسته از موارد، پروندههایی نیز بوده که نقض سلامت رفتار قضات در آن مشهود بوده است. به عنوان مثال، در یکی از پروندهها، برای مدیرعامل یک کارخانه پروندهای تشکیل دادند و در این پرونده برخوردی خلاف رفتار مورد پسند دستگاه قضا انجام شد .

 

مدیرعاملی که در عرض ۲.۵ سال یک بنگاه اقتصادی را از ۴۰۰ میلیارد تومان زیان انباشته، به ۳۰۰ میلیارد سود رسانده بود، او را بازداشت کردند و به مدت ۲۷۰ روز در انفرادی نگه داشتند و در ادامه آن نزدیک به ۸۰۰ روز بازداشت موقت او به طول انجامید. او را در ادامه آوردند دیوان شفافیت و عدالت و در آنجا گفتند، در پروندههای قضایی که دو طرف آن بخش خصوصی باشد، دخالت نمیکنیم و حضور ما در پروندههایی است که یک طرف آن مردم و دیگر طرف آن دولت باشد و یا صاحبان قدرت باشند، رسیدگی میکنیم .

 

این ۲ مثال نشان میدهد که اگر یک پرونده به چند شکل مختلف در دستگاه قضا رسیدگی شود، به طور حتم اشکالی در اجرای قانون در آن پرونده وجود دارد . مشاهده تخلفاتی چون نحوه دستگیری، نحوه بازداشت، طول بازداشت، نحوه اختیار وکیل،نبود بازپرس، تصمیم گیری بازپرس در غیاب متهم سبب شد به صورت حضوری خدمت رئیس دستگاه قضا حاضر شوم .

 

چرا این جمله حکیمانه شما در اینجا بر عکس عمل شد؟

احمد توکلی : در دیدار آیت الله آملی لاریجانی، به ایشان گفتم: در مواردی پروندههایی به دست ما میرسد که ازدیاد تخلفات آن حاکی از اِشکال در ماهیت آن است. در ادامه از ایشان خواستم، در صورت موافقت شما ما به عنوان مورد مطالعاتی، کیس اِستادی را بررسی و مشخص کنیم که چگونه این پدیده در حال شکل گیری است و این مورد نمونهای شود برای دیگر قسمتهایی که ممکن است این موضوع در آنجا اتفاق بیافتد .

ایشان قبول کردند و ما با حضور چندین وکیل ساعتها روی این مشکل بحث و تبادل نظر کردیم. این نشستها و جلسات گاهی، صدها ساعت به طول انجامید .

 

در نهایت پروند به بازرسی ویژه ارجاع شد و بازرسی ویژه هم تیمی به آن شهرستان فرستاد. من بازپرس را دیدم و به ملاقات او رفتم، او گفت: آقای توکلی تمام حرفهایی که شما گفتید از نظر اشکالات پرونده درست بود جز یک مورد که ما اطمینان پیدا نکردیم که اتفاق افتاده است یا خیر؟! زیرا یک بحثی بود که این فرد به این دلیل مورد تعقیب قرار گرفته و برای او پرونده ساختند که فعالیتهایی برای سازمان موشکی سپاه داشته است، در این باره شک داریم، اما مطمئن نیستیم .

 

این مثال را گفتم تا بگویم که در قوه قضاییه هم از آن آدمها و هم از این تیپ آدمها حضور دارند، یعنی حداقل جرمی که قضات در آنجا مرتکب شدند، کُرنش نسبت به ضابط قضایی بود .

در نهایت با پایان این جلسات، یک نامه ۵ صفحهای به رئیس دستگاه قضا نوشتم و در آن گفتم: در تعداد زیادی از پروندهها به طور حتم فساد اتفاق افتاده است و در پایان برای ایشان در یک جمله نوشتم: در روزهای ابتدایی حضور شما در صدارات به یک مقام اطلاعاتی گفتید که شما ضابطِ دادگستری هستید، یادتان باشد ما ضابطه شما نیستیم،

 

چرا این جمله حکیمانه شما در اینجا بر عکس عمل شد؟

این مثال را گفتم برای اینکه ببینید علت اطمینان نکردن مردم به دستگاه قضا در چیست. در یک دسته هستند قضاتی که کار را درست انجام میدهند و دسته دوم هستند کسانی که قانونمدار نیستند .

با این نوع رفتار اصلیترین صفت قوه قضاییه، پیش مردم که همان اجرای عادلانه قانون است، از بین میرود .یکی از لازمههای فراموش نشدن توصیه شما به مسئولان دستگاه قضایی که در روزهای آینده منصوب میشود این است که فضای مطالبهگری و نقد دلسوزانه و مصلحانه در کشور نسبت به قوه قضاییه توسعه پیدا کند، تابِ تحمل مسئولان مختلف از جمله مسئولان قوه قضاییه در این حوزه افزایش پیدا کند . زیرا یکی از نقدهایی که در گذشته ارباب جراید و رسانهها نسبت به عملکرد قوه قضاییه داشتند مساله نقدپذیری بود. افراد زیادی مطرح کردند که ما خیلی وارد نقدهای جدی و تخصصی نسبت به قوه قضاییه نمیشویم .

 

تلاش دیگر ایشان برای از بین بردن هزینههای مسائل قضایی باشد، اما چه زمانی مسائل بیهزینه حل میشود؟

 

حل این موضوع زمانی است که مردم در صحنه باشند، امر به معروف و نهی از منکر که متوجه حکومت است باید در قوه قضاییه اِعمال شود، این یعنی که ما نترسیم در قالب شرع به یک قاضی امر و نهی کنیم .

رعایت مصالح در بیان نقد

توصیه شما در بحث نقدپذیری به مسئولان آتی دستگاه قضا چیست؟

احمد توکلی : من ابتدا یک توصیهای میکنم به کسانی که میخواهند نقد کنند، باید توجه داشت نقد یک قاضی با نقدِ یک وزیر متفاوت است، نقد یک دادستان با نقد یک وکیل متفاوت است .

 

اما این تفاوت در چیست؟

 

قوه قضاییه آخر خط ایستاده است، یعنی اگر کسی از همه جا نا امید شد باید برود نزد دستگاه قضا و به آنجا بگوید به دادِ من برسید، مردم باید از هیبت قاضی بترسند، اگر هیبت قاضی شکسته شود همه گرفتار میشویم، من نامههای مفصلِ زیادی برای دادستان تهران نوشتم، اما منتشر نکردم، مثل کلاهی که پشم ندارد .

 

خانم من هم که به خیابان میرود، امروز امنیت ندارد، نمیشود یک دادستانی را که دارد خطا میکند مانند یک وزیری که دارد خطا میکند نقد کرد .

باید به خاطر مردم و کشور مصلحت برخی از مسائل در نظر گرفته شود. اگر این مصلحت رعایت نشود، هیبتِ قاضی میریزد و کارِ قوه قضاییه سختتر میشود و او سختتر میتواند از عدالت دفاع کند .

این باید مشخص شود که نقد قاضی و قاضیالقضات نیاز به احتیاطاتی دارد، اما اینکه مسئولان ما دل نازک هستند نیز حرف درستی است .

بالا بردن آستانه تحمل دستگاه قضا در برابر نقد احمد توکلی : من وقتی حدود ۳ سال پیش محاکمه شدم، به دلیل کامنتهایی که در تارنمای الف کاربران میگذاشتند، لیست بلندبالایی از تعداد شاکی داشتم، از آقای احمدینژاد گرفته تا دادستان تهران، معاون دادستان کل، آقای مشایی و رحیمی همه شاکیان من بودند، من دلم میخواست در این محاکمه باقی بمانم، اما شکات از شکایت صرف نظر کردند و تنها یک نفر باقی ماند و من از آن نفر هم عذرخواهی کردم .

با اینکه در ابتدای به ساکن حاضر به عذرخواهی نبودم تا او هم کنار برود و شاکی من تنها قوه قضاییه باشد، تا مشخص شود قوه قضاییه چقدر تحمل دارد .

در این باره ۳۳ دفاعیه هم نوشتم و خدا را شکر میکنم که هر حقوقدانی که این دفاعیه را خواند، من را از اتهام قوه قضاییه مبری کرد و در نهایت با تعجب زیادی من را به ۶ ماه حبس محکوم کردند، حالا اگر قضاوت شفاف عمل کند محاکمه علنی بود، این حکمی که قاضی تجدیدنظر برای من صادر کرده است، از نظر ضوابط حقوقی واقعاً موجب شرمساری است و کلمهای بیشتر از این نمیتوانم بگویم .

در متن حکم صادره من را از جرمی که به عنوان اهانت به مجلس خواندند مبری کردند، اما به همان دلیل قوه قضاییه من را مجرم اعلام کرد که این حکم نیست .

من به این مطلب اشاره کردم برای اینکه مشخص شود ما وقتی میخواهیم قوه قضاییه را نقد کنیم، باید احتیاطهای لازم را بکنیم، اما قصدم نشان دادن این موضوع بود که چرا قوه قضاییه را دل نازک و کم تحمل میدانند که این برداشت به طور حتم درست است. امیدواریم با آمدن آقایی رئیسی روز به روز شرایط بهتر شود .

احمد توکلی : من از نقشِ فعالانه قوه قضاییه در اقتصاد بگویم، مثل همان مدیرعاملی که گرفتند و تاوان سلامت کار خود را داد .

من به ناچار وقتی وارد مساله شدم رفتم به محتوا هم نزدیک شدم، وقتی با کسی به یک دلیل واهی با پروندهسازی، اینطور برخورد میشود، این موضوع به همه این پیام را میدهد که شما از این کارها نکنید. بیخود جان نکنید، چون شما تحویل گرفته نمیشوید .

این در صدمه زدن به مدیریت اقتصادی کشور خیلی موثر است، پنهان نمیماند و همه جا میپیچد و پخش میشود .

یک مطلب دیگر که دو سه روز قبل پیش آمد باز به دیوان شفافیت و عدالت مراجعه کردم، ما در دیوان شفافیت و عدالت در پروندههایی که طرفِ خصوصی دارد کاری نمیکنیم و میگوییم ما وکیل مدافع نیستیم، اما پروندهای که یک طرف آن دولت یا حکومت است و در حقِ یک فردِ حکومتی اجحاف میشود، ما هر کاری از دستمان بربیاید، انجام میدهیم .

فردی پیش من آمد، به واسطه مردمی که میآیند و به من اعتماد میکنند و این جای خوشحالی دارد که ترس مردم کم شده است، این مراجعه کننده در حال ساخت مجتمعی بوده است که در حین کار با بانکی اختلاف پیدا میکند .

من کار ندارم حق با چه کسی است، طرز کار این است که ایشان از اینجا نامه میبرد، شاکی و متشاکی هر دو در تهران ساکن بودند و قاضی کرج نمیتوانست، حکم اعلام کند. داوری که حکم کرده بود، به نفع داور حکم داد و گفت: این را خلیت کنید .

این فردی که من از او صحبت میکنم رفت دادگاه تهران همان جا که داشت به پرونده رسیدگی میکرد، گفت: پرونده من پیش شما مفتوح است و چون متشاکی من هم تهران است، دادگاه کرج نمیتواند حکم دهد، اجرائیه صادر کرده که من را خلیت کنند .

دادگاه تهران نیابت داده است به کرج و گفته شما اجرای حکم را متوقف کنید تا به این پرونده رسیدگی شود و رئیس دادگاه هم اواخر بهمن قبول کرد .

آنها سوم اسفند شبانه با خیال راحت آمدند و با پلیس قضایی ریختند در مجتمع در حال ساخت و همه کارگران را بیرون کردند و پیمانکاران را بیرون ریختند و تابلو زدند که اینجا متعلق به فلان بانک است .

این برخورد ناامنی درست میکند و اثرِ اقتصادی خیلی بدی دارد، من نمیگویم حق با کیست، اما دو نوع رفتار کردن در این موضوع اِشکال داشت و رفتار شبانه آنها نیز دارای اشکال بود که نقش قوه قضاییه در این بخشها برجسته است .

ویژگی دستگاه قضا در دوره آیت الله آمی لاریجانی چه بود؟

احمد توکلی : حالا من آقای آملی را نقد کردم، اما میخواهم حُسنش را هم بگویم که انصاف رعایت بشود، به نظر من ایشان در دو زمینه نسبت به گذشته خیلی خوب عمل کرد، یکی در الکترونیکی کردن سیستم است که موجب شفافیت و سهولت کار میشود. این سیستم دخالت آدمها را در نتیجهگیری کمتر میکند و وحدت رویه به وجود میآورد .

به طور مثال در حال حاضر قضات برنامهای دارند که در اختیار آنهاست که کد ملی فرد متهم را میدهند و تمام سوابق آن فرد را میتوانند ببینند، وقتی جرایم او را به کامپیوتر میدهند با ضوابط قانونی به قاضی پیشنهاد مجازات میشود، حُسن این پیشنهاد مجازات این است که در موارد مشابه هم همین حکم داده میشود و وحدت رویه ایجاد میشود. این وحدت رویه موجب اعتماد مردم است. ایشان شخصیتی با دانش هستند که در رشته خودشان که کلام و فلسفه است، از تبحر و دانش خاصی برخوردار هستند .

در موضوع دیگری هم که به طور نسبی نسبت به سالهای گذشته دستگاه قضا در آن موفق بوده است، برخورد با مفسدان صاحب قدرت و صاحب ثروت بود. از این جهات نسبت به سالهای گذشته موفق بود، اما از لحاظ ایجاد شفافیت کار خاصی انجام نشد .

پیش بینی شما از عمکلرد حضور حجت الاسلام و المسلمین ابراهیم رئیسی در دستگاه قضا چیست؟

احمد توکلی : آیت الله آملی لاریجانی زمانی که وارد قوه قضاییه شدند، سابقه کارِ اجرایی نداشت و ایشان زحمت زیادی کشید تا توانست به کار مسلط شود، آقای رئیسی از این جهت نسبت به ایشان ارجیحت دارد که سیستم را میشناسد و از پایین شروع کرده و تمام مراحل قضا را طی کرده و حالا به آخرین مرحله رسیده است .

آقای رئیسی قاضی بوده، بازپرسی کرده، رئیس سازمان بازرسی کل کشور بوده، معاون اول دادستان کل کشور بوده و سی و چند سال هم سابقه مدیریتی و اجرایی دارد. گذشتهای همراه با قاطعیت از وی سراغ داریم و من اولین بار که نام ایشان را شنیدم یک جنایتِ هولناکی در کرمان اتفاق افتاده بود .

در اوابل انقلاب در یکی از استانها جنایت هولناکی انجام شد. امام از بالا سرِ آقای موسوی اردبیلی که خدا هر دو را رحمت  کند، به آقایان رئیسی، نیّری و فکر کنم آقای اژهای حکم دادند .